Życie w macicy
Wcześniaki (urodzone do trzech miesięcy przed wyznaczonym terminem) są bardzo małe, lecz w pełni ukształtowane. Ich dotyk, węch, słuch i wzrok rozwinęły się już – w wymienionej kolejności. Istnieją też główne połączenia nerwowe z przednią częścią mózgu. Każda matka wie, jak ruchliwe może być nienarodzone dziecko, zwłaszcza w ostatnim trymestrze ciąży. Badania ultrasonograficzne ukazują niezwykły obraz nienarodzonego dziecka wykonującego różne czynności, na przykład przeciągającego się, kopiącego i ssącego kciuk. W dalszych rozdziałach omówimy, jak bardzo otoczenie chemiczne, które tworzy organizm matki, wpływa na rozwijający się płód oraz jaki to ma wpływ na przygotowanie do spotkania ze światem zewnętrznym, który określa stan matki.
Pogląd, że człowiek jest kształtowany również przez doświadczenia z życia płodowego, innymi słowy, że rozwój behawioralny zaczyna się przed narodzeniem, nie jest nowy. W roku 1630 John Donné napisał poniższe złowrogie zdania: ?W łonie matki mamy oczy, ale nie widzimy, mamy uszy, ale nie słyszymy. Tam, w łonie, pozbawieni światła, poddani jesteśmy mocy ciemności. I tam też uczeni jesteśmy okrucieństwa, bo krew jest naszym pokarmem, i choć jeszcze nie narodzeni, możemy zostać przeklęci”.
Jakkolwiek pogląd Donne’a o uczeniu się okrucieństwa przed narodzeniem jest dziwaczny, życie wewnątrzmaciczne istotnie obfituje w doświadczenia. Płód poddawany jest większej stymulacji sensorycznej, niż do niedawna przypuszczano, a jego bogate życie zmysłowe, zwłaszcza w ostatnim trymestrze, jest obecnie dobrze poznane. Na przykład, dziecko słyszy w macicy głos matki. Tak więc, posiadając sprawny narząd słuchu, zaczyna się uczyć brzmienia jej głosu.
Noworodki zdecydowanie lepiej reagują na głos swojej matki niż jakiejkolwiek innej kobiety8. W pewnym doświadczeniu wykorzystano pomysłową metodę, by stwierdzić, czy preferowanie głosu matki jest uwarunkowane doświadczeniami sprzed narodzin.
Noworodkom podano do ssania smoczki. Każde dziecko odruchowo ssało smoczek w odmiennym, typowym dla siebie rytmie. Po jego ustaleniu podzielono dzieci na dwie grupy i jednej z nich odtwarzano z taśmy głos matki, ale tylko wtedy, gdy ssały wolniej niż zwykle. W innym wypadku dzieci słyszały głos obcej kobiety. Z drugą grupą postępowano odwrotnie, to znaczy głos matki odtwarzano wtedy, gdy ssały prędzej niż zwykle. Noworodki szybko nauczyły się tak zmieniać prędkość ssania, żeby otrzymać nagrodę w postaci głosu swojej matki. Pokazały w ten sposób, że nie tylko preferują głos matki, ale także że posiadły umiejętność modyfikacji zachowania w celu uzyskania nagrody9.
Wyniki innego eksperymentu są jeszcze bardziej intrygujące. Dziesięć kobiet systematycznie czytało na głos swoim nienarodzonym dzieciom opowiadanie To think that I saw it on Mulberry Street. Po urodzeniu dzieci miały możliwość ssać smoczek ? częściej bądź rzadziej niż zwykle ? aby usłyszeć nagranie matki, czytającej właśnie To think that I saw it on Mulberry Street, a nie jakieś inne opowiadanie. Noworodki nauczyły się zmieniać swoje zachowanie po to, by usłyszeć nie tylko głos matki, ale także wzorzec dźwiękowy konkretnego opowiadania, które czytano im często w trakcie ciąży. Ich zachowanie oraz upodobania po urodzeniu zostały bez wątpienia ukształtowane przez doświadczenia w łonie matki.
Uczenie się przez nienarodzone dzieci dźwięku głosu, a także zapachu matki przygotowuje je do procesu socjalizacji, który rozpoczyna się po przyjściu na świat. Podczas gdy inne wskazówki matki mogą konkretnie ukierunkować dalszy rozwój dziecka, większość tego, co odbywa się w macicy, jest typowe tylko dla tego etapu życia i ma podstawowe znaczenie z punktu widzenia gwałtownego wzrostu. Poza tym płód chroniony jest przed zimnem, niedostatkiem i chorobami w sposób, który już nigdy później się nie powtórzy.
