Otulają cię
Długi okres między odstawieniem od piersi a uzyskaniem całkowitej samodzielności to uderzająca właściwość rozwoju człowieka, jej funkcja adaptacyjna zaś rodzi wiele pytań. Z okresem tym wiąże się także kilka innych zagadnień, na przykład coraz częstsze posiadanie tylko jednego dziecka, intensywna opieka rodzicielska czy uczestnictwo w życiu towarzyskim. Przedłużony okres nauki, wolny od poszukiwania partnera i opieki nad potomstwem, zdecydowanie ułatwia gromadzenie szczegółowej wiedzy i opanowanie skomplikowanych umiejętności niezbędnych w kontaktach z równie dobrze przygotowanymi przedstawicielami gatunku. Ponieważ powrót do krótszego okresu rozwoju poważnie pogorszyłby sytuację jednostki, istnieje presja ewolucyjna na rozwój tych umiejętności, które są niezbędne w życiu społecznym, czy to pod względem rywalizacji, czy to współpracy.
Jakkolwiek długi okres rozwoju przynosi zdecydowane korzyści, człowiek wykazuje się elastycznością, która w razie potrzeby pozwala znacznie skrócić czas potrzebny mu na zbudowanie banku szczegółowej wiedzy i umiejętności. W rozdziale szóstym opiszemy przypadki dzieci, które osiągnęły zadziwiająco wysoki poziom rozwoju, mimo że żyją na ulicach wielkich miast. W sytuacji zagrożenia życia radzą sobie one jak dorośli. Chociaż długofalowe koszty mogą być dla nich ogromne, lepiej je ponieść, niż nie przeżyć.
W miarę rozwoju dzieci stają się ruchliwsze, zaczynają się porozumiewać i bawić, tworzą grupy rówieśnicze, w których panują ich własne style zachowań. Judith Harris dowodzi, że choć rodzice są przekonani, iż oni kształtują charakter dziecka, to właśnie owe grupy mają na nie największy wpływ. Dzieci mają skłonność do przejmowania postaw i akcentu od swoich rówieśników, a nie od rodziców czy nauczycieli. Rówieśnicy są ważni. Niemniej i w tej sferze rodzice odgrywają istotną rolę, ponieważ – świadomie bądź nie – mają znaczący wpływ na to, kim owi rówieśnicy są.
Dom to tylko jedno z miejsc, w których dziecko musi się nauczyć stosownych zachowań. W innym środowisku, na przykład w szkole, może się ono zachowywać zupełnie inaczej i odczuwać duży dyskomfort, gdy rodzice przychodzą do szkoły albo szkolni koledzy odwiedzają je w domu. Dzieci niechętnie poddają się skłonności rodziców do jednakowego wychowywania chłopców i dziewcząt; same dzielą się na grupy rówieśnicze według płci, uczą się wzajemnie typowych dla tejże zachowań, i to pomimo wysiłków rodziców, którzy w dobrej wierze chcą uniknąć wychowywania według stereotypów płci.
W ujęciu romantycznym dzieciństwo jawi się jako okres pozbawiony kłopotów, choć są i tacy, którzy uważają je za czas konfliktów. George Bernard Shaw opisał je za pomocą typowej dla siebie cynicznej gry słów: ?Młodość to wspaniała rzecz; jakaż to zbrodnia marnować ją na dzieci”. O ciemniejszej strome dzieciństwa pisał Samuel Butler w na poły autobiograficznej powieści The Way of AU Flesh, w której podważył dziewiętnastowieczną idealizację dzieciństwa i relacji między rodzicami a dziećmi. Książka została wydana po śmierci Butlera, w 1903 roku, lecz powstawała w latach 1872-1884, gdy wrzały dyskusje na temat O powstawaniu gatunków Darwina. Sam Butler zdecydowanie i publicznie krytykował Darwina, uważając, że zlekceważył on wcześniejsze dzieła na temat ewolucji, zwłaszcza pracę swego dziadka, Erasmusa Darwina. Podobnie jak Ernest Pontifex, główny bohater powieści, był wychowywany na probostwie przez surowego i nieugiętego ojca, pastora. The Way of Ali Flesh to historia syna buntującego się przeciwko rodzicielskiej kontroli i hipokryzji. Rodzice Ernesta Pontifexa, Theobald i Christina, z pewnością nie pasowali do wiktoriańskiego ideału czułego rodzicielstwa:
Theobald nigdy nie lubił dzieci. Zawsze możliwie najszybciej uciekał od ich towarzystwa, tak samo zresztą jak one od jego; och, dlaczego, zwykł siebie pytać, dzieci nie przychodzą na świat jako dorośli? Dlaczego Christina nie mogła rodzić gotowych duchownych – o umiarkowanych poglądach, skłaniających się raczej ku ewangelizmowi, prowadzących wygodne życie i pod każdym względem przypominających samego Theobalda – choć byłoby to przecież bardziej sensowne? Albo gdybyż można było kupować gotowe dzieci w sklepie, w odpowiednim wieku i odpowiedniej płci, zamiast kształtować je w domu i zaczynać z nimi wszystko od początku. To byłoby znacznie lepsze, ale tak nie było, i nie podobało mu się to.
Philip Larkin jeszcze surowiej oceniał relację między rodzicami a dziećmi:
Wkurzają cię, twoja mamusia i tatuś. Może niechcący, lecz tak jest. Przypisują ci wszystkie swoje winy, I dodają jeszcze kilka, specjalnie dla ciebie.
