A potem kochanek
Dorastanie to kolejny ważny okres przejściowy, podczas którego dziecko nagle staje się wyższe i silniejsze. Rozwój piersi u dziewcząt czy męskich genitaliów może być powodem do dumy. Jednak mięśnie i, co gorsza, tłuszcz rozwijają się w nowych miejscach, włosy pojawiają się tam, gdzie ich dotąd nie było, a gładka niegdyś skóra pokrywa się niechcianymi wypryskami. Zarówno chłopcy, jak i dziewczęta z zamożnych społeczeństw zaczynają poświęcać czas i pieniądze na poprawę wyglądu twarzy, figury i stroju.
Mimo odczuwanego przez wielu nieprzystawania dorastanie niekoniecznie musi się charakteryzować częstymi kłótniami z rodzicami. Niektórzy dobrze sobie radzą z tym procesem transformacji. Niemniej jednak dorastanie może być naznaczone gwałtownymi emocjami oraz niepewnością co do własnej tożsamości. John Keats tak oto napisał w przedmowie do poematu Endymion:
Wyobraźnia chłopca jest zdrowa, dojrzała wyobraźnia mężczyzny również. Istnieje jednak pewien okres pomiędzy, kiedy to dusza jest wzburzona, charakter nierozstrzygnięty, przyszłość niepewna, a ambicje wielkie: stąd prosta droga do bezbarwności.
Po osiągnięciu dojrzałości płciowej ludzie poświęcają sporo czasu i energii na zaloty i zachowania seksualne wobec przedstawicieli płci przeciwnej (bądź, w niektórych wypadkach, tej samej). Powszechnie spotyka się grupki wałęsających się młodych mężczyzn. U wielu innych gatunków młode samce nie mogą się rozmnażać, dopóki nie są dostatecznie silne bądź doświadczone. Na przykład u dzikich koni młode samce tworzą ?kawalerskie” stada.
Młodzi mężczyźni, a ostatnio także coraz więcej kobiet, często żyją tak, jakby nie mieli przyszłości. Rodzice, którzy przestali palić i zarzucili inne formy autodestrukcyjnych zachowań, denerwują się, widząc, jak ich dzieci narażają się na to samo ryzyko, i to najwyraźniej z pełną świadomością zagrożenia dla zdrowia i życia. Niezależnie od tego, czy ryzyko wynika z palenia, przyjmowania narkotyków, brawurowej jazdy motocyklem czy seksu bez zabezpieczenia, na tym etapie rozważanie konsekwencji swego postępowania zdaje się mało obchodzić młodego człowieka. Szekspir napisał w Zimowej opowieści:
Wolałbym, żeby nie było żadnych lat między dziesiątym a dwudziestym trzecim rokiem, lub żeby młodość umiała przespać te pozostałe lata, gdyż nic się nie dzieje pomiędzy nimi prócz robienia dziewczynom dzieci, krzywdzenia starców, kradzieży, bójek..
Liczba zabójstw, zwłaszcza tych, których dopuszczają się mężczyźni, jest na tym etapie rekordowa27. Podejmowanie ryzyka jest w pewien sposób analogiczne do zabawy – to sposób sprawdzania i poszerzania granic świata dorastającego człowieka. Może to też być pokaz jego umiejętności sprostania wyzwaniom – pokaz stanowiący element rywalizacji o względy pożądanej przedstawicielki płci odmiennej. Zobaczmy znowu, co mówi na ten temat Szekspir:
W trzecim akcie – Kochanek, który żarem westchnień bucha Jak piec i składa smętne serenady O brwiach bogdanki. Jeszcze później żołnierz, Z gębą klątw dziwnych pełną i z wąsami Nastroszonymi w szpic jak u pantery, Skory do bitki, z drażliwym honorem, Goniący za mydlaną bańką sławy Prosto w armatnią gardziel.
W którymś momencie większość ludzi zaczyna sobie zdawać sprawę z osiągnięcia dojrzałości. Dla wielu oznacza ona początek pełnej niezależności, podczas gdy dla innych opłakiwanie utraconej atmosfery dzieciństwa. ?Dojrzałość to wysoka cena, jaką trzeba płacić za rozwój”, pisał Tom Stoppard. Wiele osób poszukuje własnej tożsamości jeszcze długo w dorosłości. W. H. Auden pisał:
Między dwudziestym a czterdziestym rokiem życia angażujemy się w proces odkrywania tego, kim jesteśmy, polegający na poznawaniu różnicy między przypadkowymi ograniczeniami, których pokonanie jest naszym obowiązkiem, a nieuniknionymi ograniczeniami naszej natury, których nie możemy bezkarnie przekroczyć.
Zycie nie tak już młodego mężczyzny lub kobiety zacznie się prawdopodobnie koncentrować teraz na prokreacji, a nie tylko na seksie. Niespodziewanie przyszłość staje się ważniejsza. Starannie wybieramy partnera i – we właściwym czasie – pojawiają się u nas zachowania rodzicielskie. Osiemdziesiąt procent członków rozwiniętych społeczeństw decyduje się na dziecko. Tendencja ta jednak zmienia się na korzyść bezdzietności. Na przykład, spośród wszystkich kobiet w Anglii i Walii urodzonych w 1964 roku około czterdziestu procent w wieku trzydziestu lat nie miało jeszcze dzieci. Pozostałe opieka nad dzieckiem kosztuje sporo energii i środków. Planowanie czasu nabrało zupełnie innego sensu wskutek pojawienia się nowych obowiązków.
