Przyrządzanie upodobań
Debaty nad pochodzeniem piękna i atrakcyjności szybko prowadzą do znanego, acz nieproduktywnego podziału na naturę i wychowanie. Twierdzenia o uniwersalności biologicznej są zbijane innymi, o kulturowej względności kanonów estetycznych, które zmieniają się z pokolenia na pokolenie. Teorie na temat użyteczności biologicznej preferencji seksualnych spotykają się z zarzutem kłamstwa oraz dowodami kulturowego uwarunkowania tychże preferencji. Takie skrajne postawy są często błędne. Preferowanie określonego stopnia obfitości kobiecych kształtów może być związane z konkretną kulturą, podczas gdy stosunek obwodu talii do obwodu bioder już nie. Choć preferowanie przez mężczyzn określonego stosunku obwodów talii i bioder (0,7) jest rzeczywiście uniwersalne, wyjaśnienia wymaga nadal rozwój owej preferencji. Niezależnie od odpowiedzi, preferowanie przez mężczyzn określonego kształtu kobiecego ciała jest najprawdopodobniej rezultatem co najmniej dwóch procesów rozwojowych, z których jeden może być uniwersalny, a drugi z pewnością taki nie jest. Co więcej, twierdzenie o uniwersalności nie powinno być przyjmowane bezkrytycznie, nawet z darwinowskiego punktu widzenia.
Niewątpliwie międzykulturowe podobieństwa, odkryte przez Davida Bussa i jego współpracowników, podważyły przekonanie, że konkretne preferencje podczas dobierania się partnerów związane są z konkretną kulturą. Niemniej podejmowane przez psychologów rozwojowych próby ustalenia praw uniwersalnych, a tym samym zdemaskowania tak zwanego standardowego modelu nauk społecznych mogą się mijać z celem. Mówiąc dokładniej, z przyczyn czysto ewolucyjnych ludzie przystosowani są do swojego bezpośredniego otoczenia. W trudnych warunkach, kiedy najlepszym rozwiązaniem jest monogamia, mężczyźni są pod względem wielkości zbliżeni do kobiet. Podobnie, kombinacja cech branych pod uwagę przy wybieraniu partnera ukazuje podobieństwa między kobietą i mężczyzną pod względem umiejętności dbania o rodzinę w takich warunkach.
Dzieci dłużej wpatrują się w twarze, które przez dorosłych uważane są za atrakcyjne. Być może jest tak dlatego, że czujniki rozpoznawania twarzy jeszcze przed urodzeniem są nastawiane na odbiór konkretnych cech i pozostają takie przez całe życie. Z drugiej strony dziecko wykazuje wysoką kompetencję percepcyjną już w bardzo wczesnym okresie życia i szybko tworzy prototypy na podstawie wszystkich twarzy, które widziało niemal od chwili narodzin27. Byłyby to piękne uśrednienia. Wydaje się prawdopodobne, że rozwój niektórych detektorów cech jest niezależny od uczenia się, podczas gdy inne detektory potrzebują do rozwoju specyficznych skutków doświadczenia. Dowody na to, że ludzie preferują przedstawicieli płci przeciwnej trochę różniących się od tych, wśród których wyrośli, zdecydowanie sugerują, że umiejętność rozpoznawania pojedynczych twarzy jest ważna. Preferencje płciowe wielu ptaków są ściśle uzależnione od ich wczesnego doświadczenia. Jeśli w okresie wrażliwości mają kontakt z innymi gatunkami o stosunkowo podobnym wyglądzie, chętniej łączą się w pary z przedstawicielami tychże gatunków niż swojego. Zastanawialiśmy się już nad znacznie subtelniejszym zjawiskiem odróżniania przez ptaki osobników, z którymi się wychowywały, i łączenia z nieco odmiennymi partnerami. Imprinting płciowy, jak nazywamy to zjawisko, dobiega końca w chwili, gdy u ptaków pojawia się upierzenie typowe dla dorosłych osobników. Pod tym względem jest to proces odmienny od imprintingu ?synowskiego” (uczenia się rodziców), który kończy się na znacznie wcześniejszym etapie cyklu życiowego. Koordynacja czasowa procesów rozwojowych zależy więc od ekologii danego gatunku.
Wczesne doświadczenia z przedstawicielami płci przeciwnej wydają się istotne u człowieka, a wiek jest tu sprawą nadrzędną. Ci spośród izraelskich kibucników, którzy decydują się na związki małżeńskie z członkami swojej grupy rówieśniczej, przybyli do kibucu po szóstym roku życia, a więc nie dorastali z przyszłymi małżonkami. Na Tajwanie dziewczęta, które zostały adoptowane przed trzecim rokiem życia, a następnie poślubiły przybranego brata, charakteryzowały się gorszą płodnością niż te, które adoptowano później. Żadne z tych odkryć nie znaczy, że proces uczenia się, kształtujący preferencje seksualne dorosłych, dobiega końca na wczesnym etapie życia. W wyniku wspólnego dorastania i częstych kontaktów dzieci korygują sposoby wzajemnego postrzegania się, a proces ten trwa aż do uzyskania dojrzałości płciowej. Kończąc trzeci rok życia, dziecko jest wysoce świadome własnej płci i znacznie rzadziej bawi się z przedstawicielem płci przeciwnej, zwłaszcza nieznajomym. Wydaje się więc prawdopodobne, że dziewczynka adoptowana po trzecim roku życia będzie uważana przez chłopca za obcą oraz traktowana inaczej niż dziewczynka, którą adoptowano w młodszym wieku.
Indywidualnego zapachu, tak jak twarzy, również można się nauczyć, co prowadzi do preferowania nieco odmiennych partnerów. I w tym wypadku zapach tworzy podstawowy standard, według którego określona zostaje odmienność preferowana w dorosłości. Za różnice indywidualne w wyglądzie twarzy i w zapachu odpowiedzialne są różnice genetyczne. Pewna wiedza o rozwoju preferencji płciowych wprowadza nieco umiaru do dychotomii natura?wychowanie.
