Ekstrawaganckie ozdoby
Próbując zainteresować sobą przedstawiciela płci przeciwnej, większość mężczyzn i kobiet poświęca sporo uwagi swojemu wyglądowi. Stąd obsesje na punkcie mody, ozdób, szczupłej figury i makijażu. Upiększanie ciała w celu wzbudzenia zainteresowania innych jest tak stare jak pisana historia ludzkości. Powiązania z odkryciami ze świata zwierzęcego są kuszące, istotnym aspektem wyboru partnera jest bowiem rola konkretnych cech fizycznych. Dzięki prawom dziedziczności zostaną one przekazane potomstwu, a po osiągnięciu przez nie dorosłości również jemu zapewnią partnerów. Na przykład samica pawia chętniej łączy się z samcem, który na swoim ogonie ma więcej wzorów, zwanych pawim okiem. Jeśli jej synowie będą posiadać ich więcej niż potomstwo samca o mniejszej liczbie tych wzorów, będą się cieszyć większym powodzeniem u samic, a tym samym ich matka będzie miała więcej wnuków. Na ten aspekt łączenia się w pary, niewątpliwie mający konsekwencje ewolucyjne, po raz pierwszy zwrócił uwagę Karol Darwin w innej swojej niezmiernie istotnej książce. Owa ewolucyjna zasada znana jest pod nazwą doboru płciowego. Początkowo poglądy Darwina dotyczące tego aspektu ewolucji ignorowano bądź wyszydzano, lecz sto lat później rola ozdób w doborze partnera stała się jednym z głównych obszarów badawczych w studiach nad zachowaniem zwierząt.
Możliwości przeprowadzania prostych eksperymentów badających teorie na temat dużego znaczenia ozdób u zwierząt są nieskończone. Na przykład wdówka, ptak zamieszkujący wschodnią Afrykę, jest wielkości szpaka, ale w okresie godowym u samców wyrastają mniej więcej pięćdziesięciocentymetrowe pióra w ogonie. Ogon taki można sztucznie skrócić bądź przedłużyć, doklejając do niego dodatkowe pióra. Po takich zabiegach okazało się, że samice preferowały samce z dłuższymi ogonami7. Tak więc długi ogon jest bezsprzecznie ważny podczas dokonywania wyboru partnera przez samicę. Niemniej rozmiary ogona są ograniczone względami praktycznymi: kiedy jest wilgotno, ogon nasiąka wodą i samiec nie może uciekać przed drapieżnikami. Tak więc podczas ewolucji musi zostać zachowana równowaga między bezpieczeństwem a atrakcyjnością dla partnera.
Biolodzy zastanawiają się, dlaczego w ogóle powstały tak dziwaczne sposoby ?kuszenia” partnera. Według niektórych jest to nieunikniona, losowa konsekwencja doboru partnerów: gdy daną cechę posiada wystarczająco dużo osobników, mówi teoria, zarówno ta cecha, jak i preferencje będą się nawzajem wzmacniać w samonapędzającym się procesie ewolucji8. Inni z kolei uważają, że cecha wybierana przez przedstawicieli odmiennej płci świadczy o rzeczywistej biologicznej wartości: na przykład, im dłuższy ogon, tym silniejszy musi być samiec, u którego powstał. Możliwe jest też, że proces ewolucyjny uzależniony był od kombinacji dwóch mechanizmów: preferowania partnera, który wygląda nieco odmiennie od innych, i – u ptaków – posiadania czujników cech odpowiadających oczom, stąd oka na ogonie pawia. Z tego względu samica pawia preferuje samca, który ma nieco więcej ok na ogonie niż inne znajome samce. Średnia liczba ok rośnie w kolejnych pokoleniach, ponieważ samce, które mają ich więcej, mają również więcej partnerek. Jakkolwiek staralibyśmy się wytłumaczyć to zjawisko w kontekście ewolucyjnym (a przedstawione powyżej teorie nie wykluczają się wzajemnie), fenomen zaobserwowany przez Darwina nie jest już podawany w wątpliwość.
Oczywista istotność cech fizycznych w przyciąganiu osobników przeciwnej płci doprowadziła do spekulacji, czy pewne cechy człowieka, których nie zalicza się do fizycznych, mogą również być ewolucyjnym wynikiem wyboru partnerów. Czy na przykład elokwencja, muzyka, sztuka wizualna albo ryzykowne zachowania mają na celu zainteresowanie płci przeciwnej? Jeśli tak, to z chwilą, gdy owe behawioralne ozdoby stały się ważne w historii ewolucyjnej człowieka, powinny były coraz bardziej się upowszechniać, zupełnie jak wzorzysty ogon pawia, ponieważ jednostki bardziej elokwentne czy o większych zdolnościach artystycznych miałyby więcej potomków. Rzadko kiedy biologia jest tak prosta, lecz to przypuszczenie rodzi pytania, a na część z nich można odpowiedzieć. Zachowania ryzykowne, na przykład zbyt szybka jazda samochodem, są z pewnością typowe dla młodych mężczyzn. Czy jednak człowiek jest najbardziej płodny intelektualnie w wieku, w którym umawia się na randki, i to w obecności co najmniej jednego przedstawiciela płci przeciwnej?
