Oblicze rodziny
Pewien psycholog napisał kiedyś, że jego koledzy mają skłonność do podkreślania olbrzymiego wpływu środowiska na rozwój człowieka… ale tylko do chwili narodzin ich drugiego dziecka. Proces uczenia się – jeden z najbardziej oczywistych sposobów, w jakie zachowanie jednostki podlega wpływowi środowiska i doświadczenia – to główny przedmiot dociekań psychologii dwudziestego wieku. Tymczasem, jak szybko przekonuje się większość rodziców, podczas gdy wszystko wydaje się takie samo, rodzeństwo bardzo się różni. Oczywiście wszystko nie może być identyczne: wraz z doświadczeniem zwiększają się rodzicielskie umiejętności, zmniejsza się niepokój związany z ciążą, a starsze rodzeństwo zmienia otoczenie, w które wkracza drugie dziecko. Są to ważne punkty, do których jeszcze wrócimy. Niemniej jednak zaskakująco duże różnice między rodzeństwem wprawiają rodziców zarazem w zakłopotanie i w zachwyt. Są rodzice, którzy uważają, że skoro środowisko wygląda z grubsza tak samo, to różnice między rodzeństwem są wynikiem niepowtarzalnej, genetycznie uwarunkowanej natury każdego dziecka. Doświadczenie zmiany może oznaczać, że rodzice, którzy kiedyś wierzyli całym sercem w ogromne znaczenie wychowania, teraz będą przekonani o wszechpotężnym oddziaływaniu genów.
Jak naukowcy analizują oddziaływanie wpływów genetycznych i środowiskowych na jednostkę podczas rozwoju? Spory są raczej nudne, zwłaszcza gdy dochodzi do debat w rodzaju ?środowisko czy wychowanie”. Dlatego ważne jest, by umieć przypisać zmiany w zachowaniu, osobowości, rozwoju fizycznym i jakiejkolwiek innej cesze jednostki wszelkim możliwym czynnikom sprawczym, czy to genetycznym, czy to środowiskowym.
Thomas Hardy pisał o dziedziczności:
Jestem obliczem rodziny; Ciało przemija, ja żyję W cechach i śladach, które przekazuję W niezmierzony czas, w niewiadome miejsca Ponad świadomością.
Cechy dziecka nie są prostą mieszanką cech jego rodziców. Większość rodziców odkrywa u swojego potomka jakieś konkretne podobieństwa do siebie. Córka może mieć na przykład włosy matki i nieśmiałość ojca. Dziecko może też posiadać cechy, których próżno szukać u rodziców: syn ma szczękę babki, a zmienne usposobienie swojego kuzyna. Pokoleniowe mieszanie się wyraźnych i prawdopodobnie dziedzicznych cech to temat licznych dyskusji. Nie wziąwszy tego pod uwagę, pewna kobieta napisała do George’a Bernarda Shawa: ?Ma pan najwspanialszy umysł na świecie, ja natomiast najpiękniejsze ciało. Powinniśmy więc spłodzić najdoskonalsze dziecko”. Pisarz odpowiedział: ?Tak, lecz co by było, gdyby urodziło się z moją urodą i pani intelektem?”
