Kochana ośmiornica
Chociaż w miarę rozwoju dziecka rówieśnicy zaczynają odgrywać coraz większą rolę, centralnym aspektem życia większości dzieci jest rodzina – grupa powiązanych ze sobą osób, o których Dodie Smith pisał: ?ta kochana ośmiornica, z której macek nigdy nie udaje się nam uciec”. Tak jak w wypadku wczesnego głaskania, rodzina wywiera wszechogarniający długofalowy wpływ na rozwijające się dziecko, a konsekwencje tego są równie poważne, jak trudne do przewidzenia. Członkowie rodziny to najważniejszy element środowiska każdej jednostki. Jeśli rodzeństwo zachowuje się w określony sposób, inne zachowania jednostki mogą się wydawać korzystniejsze – tak oto mogą powstać różnice behawioralne. Istotnym aspektem środowiska rodzinnego jest pozycja, jaką zajmuje w nim dziecko. W dużej rodzinie pierwsze dziecko egzystuje w innym świecie niż jego najmłodszy brat lub siostra. Stąd doświadczenia każdego dziecka w wydawałoby się identycznym środowisku rodzinnym mogą być różne. Jak napisała Jane Austen w Emmie: ?Nikt, kto nie był na łonie rodziny, nie może powiedzieć, jakie trudności napotyka każdy z jej członków”.
Przez wiele lat przybywało dowodów na to, że kolejność urodzenia odgrywa subtelną, lecz istotną rolę w rozwoju osobowości, stylu myślenia, a nawet sprawności fizycznej. W porównaniu z pierworodnymi kolejne dzieci w związku częściej uprawiają niebezpieczne dyscypliny sportowe, takie jak rugby, boks czy skoki spadochronowe. Być może w jakimś stopniu ma to związek z lepszym stanem zdrowia: pierworodni częściej cierpią na różnego rodzaju alergie, podczas gdy infekcje przynoszone do domu przez starsze rodzeństwo chronią młodsze przed chorobami alergicznymi. Z drugiej strony pierworodni mają średnio nieznacznie wyższy iloraz inteligencji od swojego młodszego rodzeństwa21. Co znaczące, kompozytorzy muzyki poważnej to znacznie częściej, niż wynikałoby to z rachunku prawdopodobieństwa, pierworodni bądź jedynacy.
Szeroko zakrojone, dwudziestopięcioletnie badania wewnętrznej dynamiki rodziny, prowadzone przez amerykańskiego psychologa Franka Sullowaya, dowiodły istnienia niezwykłych powiązań między kolejnością urodzenia, osobowością i intelektem jednostki. Analiza Sullowaya pokazała, że pierworodni częściej charakteryzują się ortodoksyjnym stylem myślenia niż ich młodsze rodzeństwo. Wśród intelektualistów sprzeciwiających się obowiązującym doktrynom przeważały osoby, które przyszły na świat jako drugie bądź nawet późniejsze dziecko w rodzinie. Z ośmiuset wybitnych naukowców sześćdziesiąt procent autorów rewolucyjnych teorii to osoby, które przyszły na świat jako kolejne dziecko. Kopernik, Freud i Darwin, podobnie jak wielu innych, którzy dokonali przełomu w nauce, nie byli pierworodnymi. Kolejność przychodzenia na świat wpływa też, jak się wydaje, na rozwój seksualności (to temat, do którego jeszcze powrócimy). Wśród pierworodnych jest stosunkowo mniej mężczyzn o skłonnościach homoseksualnych. Homoseksualiści mają zaś znacząco więcej starszych braci niż mężczyźni heteroseksualni.
Związki między kolejnością urodzenia a cechami dorosłego człowieka są zdecydowanie niejednorodne, przebiegają w różnych kierunkach i obejmują wiele rozmaitych mechanizmów rozwoju. W tym momencie ważne jest to, że istnieją. Tak jak wczesny kontakt dotykowy w wypadku szczurów, pokazują one niektóre z licznych i subtelnych form oddziaływania środowiska na rozwijające się dziecko.
