Dzieci ulicy
Hipoteza Darwina o rozwojowej reakcji człowieka na sygnały dotyczące jego przyszłego środowiska wydaje się dyskusyjna. Nawet gdyby tak było, młodzi ludzie mają niewątpliwie wybitną umiejętność dostosowywania się do panujących warunków. Nawet małe dzieci potrafią szybko zrezygnować z zależności od dorosłych, kiedy zależy od tego ich przetrwanie. Bywa, że dzieci mają bardzo krótkie dzieciństwo albo wręcz nie mają go wcale. Miliony dzieci na całym świecie muszą dorastać w skrajnej biedzie, nie mając normalnego – według standardów zamożnych krajów – dzieciństwa. Muszą dbać o siebie, a ich relacje z dorosłymi to – w najlepszym razie ? kontakt pracownika z pracodawcą, a nie dziecka z dorosłym.
Konwencja Praw Dziecka, uchwalona w 1989 roku przez ONZ i ratyfikowana przez ponad sto krajów, głosi, że każde dziecko ma prawo do opieki, ochrony i dzieciństwa. Artykuł 31 tej konwencji podkreśla szczególnie prawo każdego dziecka do wypoczynku i rekreacji. Chociaż jest to najszerzej ratyfikowany dokument w historii, jego postanowienia są powszechnie ignorowane. W wielu krajach, włączając jej sygnatariuszy, istnieje wielka przepaść między szlachetnymi aspiracjami konwencji a brutalną rzeczywistością codziennego życia dziecka. Brytyjska grupa monitorowania praw człowieka stwierdziła w swoim raporcie, że konwencja ta była przez wiele krajów systematycznie i rozmyślnie łamana i że najszybciej dokonywano tego w tych krajach, które pierwsze ją podpisały.
Co najmniej sto milionów dzieci poniżej osiemnastego roku życia (niektóre już w trzecim roku) mieszka i pracuje na ulicach krajów rozwijających się Azji, Afryki i Ameryki Środkowej. Jak podaje UNICEF, siedem i pół miliona bezdomnych dzieci mieszka i pracuje na ulicach samej tylko Brazylii. Chociaż wiele takich dzieci utrzymuje jakieś kontakty z rodziną, i tak większość dzieciństwa spędza na ulicach, żebrząc, czyszcząc buty czy sprzedając świecidełka, by zasilić domowy budżet. Jedna trzecia dzieci ulicy na całym świecie nie ma rodziny i jest bezdomna: mieszka w parkach, opuszczonych budynkach bądź pod mostami, często w towarzystwie innych bezdomnych dzieci. Warunki życia i niebezpieczeństwa, na które narażają się, walcząc o przetrwanie, są nierzadko przerażające. Ankieta przeprowadzona wśród dzieci ulicy w Gwatemali pokazała, że każde z nich było w którymś momencie molestowane seksualnie (z reguły przez krewnych) oraz nadużywało szkodliwych substancji (zazwyczaj wdychając opary klejów i rozpuszczalników). Często życie na ulicy stanowi dla nich ucieczkę przed przemocą i wykorzystywaniem seksualnym w domu. Decydują się na życie w bardzo surowych warunkach, znajdują dla siebie niszę rynkową w usługach albo uciekają się do prostytucji lub przestępczości. Wiele z nich musi się utrzymywać już w wieku siedmiu lat, a nawet wcześniej. Często ryzykują życie, nie tylko z powodu chorób, lecz także ze względu na policję i straż obywatelską, które traktują je jak plagę.
Mimo zatrważających warunków, w jakich przyszło im dojrzewać, dzieci te wykazują zdumiewającą odporność. Muszą się zachowywać jak miniaturowi dorośli. Zarabiają na życie, opiekują się młodszym rodzeństwem pod nieobecność rodziców i współpracują bądź rywalizują z innymi dziećmi ulicy w codziennej walce o przetrwanie. W obliczu skrajnie niesprzyjających warunków wykazują niezwykłą zdolność przystosowawczą. Nie można sobie chyba wyobrazić czegoś bardziej odmiennego od życia dzieci w zamożnych społeczeństwach. Te, którym uda się przetrwać, ponoszą potem ogromne koszty utraconego dzieciństwa.
